२० फागुन, काठमाण्डौँ । एक्लोपन त्यो अनुभूति हो, जब एक व्यक्तिले अरूबाट अलग भएको महसुस गर्छ, र उसलाई बुझ्ने वा समर्थन गर्ने कोही छैन। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले एक्लोपनलाई प्रमुख स्वास्थ्य समस्याको रूपमा मान्यता दिएको छ । जसले विश्वव्यापी जनसंख्याको एक चौथाईलाई असर गर्छ।
यसको मतलब अहिले विश्वका करिब २५% मानिस एक्लोपनको सामना गरिरहेका छन्। यो एक्लोपनले समयसँगै गम्भीर शारीरिक र मानसिक रोग निम्त्याउन सक्छ। यद्यपि, यसलाई ठीकसँग मापन गर्ने कुनै सामान्य तरिका छैन, त्यसैले यसको गम्भीरता बुझ्न र तुलना गर्न गाह्रो छ।
अनुसन्धानका अनुसार एक्लोपन केवल वृद्धहरूमा मात्र सीमित नभएर पछिल्लाे समय यसले युवा पुस्तालाई पनि द्रुत रूपमा लिइरहेको छ। कोभिड–१९ महामारीको बेला यो समस्या झनै बढेकाे अनुसन्धानले उल्लेख गरेकाे छ ।
एक्लोपन के हो ?
एक्लोपन त्यो अनुभूति हो जब एक व्यक्तिले अरूबाट अलग भएको महसुस गर्छ, र महसुस गर्छ कि उसलाई बुझ्ने वा समर्थन गर्ने कोही छैन। यो आवश्यक छैन, किन भने शारीरिक रूपमा एक्लो हुनु एक्लोपन हो ।
तर कहिलेकाहीँ हामी अरूको बीचमा हुँदा पनि मानसिक रूपमा एक्लो महसुस गर्न सक्छौं। एक्लोपन तब हुन्छ जब हामीसँग हाम्रा भावनाहरू साझा गर्न कोही हुँदैन, वा जब हामीलाई लाग्छ कि हाम्रो सम्बन्ध अवस्थित छैन वा धेरै कमजोर छ।
एक्लोपन किन ठूलो समस्या बन्याे ?
मानसिक स्वास्थ्यमा असर: एक्लोपनले डिप्रेसन, चिन्ता र तनाव जस्ता मानसिक समस्याहरू बढाउन सक्छ। यसले व्यक्तिलाई उदासी, निराशा र निराशा महसुस गराउन सक्छ।
शारीरिक स्वास्थ्यमा असर: लामो समयसम्म एक्लोपनले मुटु रोग, उच्च रक्तचाप (उच्च रक्तचाप) र कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली जस्ता शारीरिक समस्या निम्त्याउने अनुसन्धानले देखाएको छ।
सामाजिक र भावनात्मक प्रभाव: जब एक व्यक्ति लामो समयसम्म एक्लो महसुस गर्दछ, उसले आफ्नो वरपरका मानिसहरूसँग सम्पर्क गर्न असमर्थ महसुस गर्दछ, जसले गर्दा उसको सम्बन्ध र सामाजिक सञ्जालहरू पनि कमजोर हुन सक्छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनले यसको सामना गर्न के कदम चालेको छ ?
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) ले नोभेम्बर २०२३ मा एक्लोपनालाई गम्भीर स्वास्थ्य खतराको रूपमा विचार गर्दै सामाजिक अन्तरक्रियामा नयाँ आयोग गठन गर्ने घोषणा गर्यो।
यसको मुख्य उद्देश्य एक्लोपन र सामाजिक अलगावलाई कम गर्न र मानिसहरू एक अर्कासँग जोडिएको सुनिश्चित गर्न विश्वभर के कदमहरू चाल्न सकिन्छ भनेर हेर्नु हो। यो आयोगले एक्लोपनको समस्या बुझ्न, सामाजिक सम्पर्क बढाउन र मानिसको मानसिक-शारीरिक स्वास्थ्य सुधार गर्न रणनीति तयार गर्नेछ।
यस बाहेक विभिन्न देशमा एक्लोपनको गम्भीरता नाप्न र यसलाई राम्रोसँग बुझ्न सकियोस् भन्ने उद्देश्यले एक्लोपन नाप्ने ग्लोबल इन्डेक्स बनाउने काम पनि भइरहेको छ ।
कुन देशमा मानिसहरु एक्लोपनको सबैभन्दा बढी सिकार भइरहेका छन् ?
जापान- जापानमा विशेषगरी वृद्धवृद्धाहरुमा एक्लोपनको समस्या बढी देखिन्छ । बदलिँदो पारिवारिक संरचना र समाजमा सहरीकरणका कारण मानिसहरु सामाजिक सम्पर्कमा कम छन् ।
कोभिड–१९ को महामारीले यो समस्यालाई थप गम्भीर बनाएको छ । जापानले एक्लोपनासँग सम्बन्धित सामाजिक र मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न २०२१ मा “एकाकीपन मन्त्री” नियुक्त गरेको थियो।
संयुक्त राज्य अमेरिका – अमेरिकामा लगभग ५२% मानिसहरू एक्लो महसुस गर्छन्। विशेषगरी युवा पुस्ता र वृद्धवृद्धा यसबाट बढी प्रभावित भएका छन् ।
सामाजिक अन्तरक्रियाको कमी, डिजिटल प्रविधिको बढ्दो प्रयोग र मानसिक स्वास्थ्यप्रतिको उदासीनता यसका प्रमुख कारण हुन् । यहाँ, एक्लोपनलाई “जनस्वास्थ्य महामारी” को रूपमा हेरिएको छ।
बेलायत – बेलायतले पनि एक्लोपनको समस्यालाई गम्भीरतापूर्वक लिएको छ। २०१८ मा, यहाँ “एकलोपन मन्त्री” नियुक्त गरिएको थियो। वृद्धवृद्धा र एक्लै बस्ने मानिसमा यो समस्या बढी देखिन्छ । समुदायमा आधारित कार्यक्रम मार्फत यसको समाधान गर्ने प्रयास भइरहेको छ ।
