बीबीसी हिन्दी । विश्वभर त्रासका रुपमा रहेको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) लाई लिएर अनेक तर्क वितर्कहरु भइरहेका छन् । यो बीचमा केही वैज्ञानिकहरूले भने कि सामान्य चिसो–चिसो भाइरसले मानव शरीरबाट कोरोना भाइरस निकाल्न सक्छ ।

त्यहाँ केही भाइरसहरू छन्, जुन मानव भाइरसले संक्रमित गर्न अन्य भाइरसहरूसँग लड्दछन् । साधारण चिसो भाइरस पनि यस्तै हो । ग्लासगो विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरू भन्छन्, ‘यस्तो लाग्छ कि रुघाखोकीका लागि जिम्मेदार राइनो भाइरसले कोरोना भाइरसलाई हराउन सक्छ ।’

वैज्ञानिकहरूले भने कि राइनो भाइरसको फाइदा केही समयको लागि रहन सक्छ, तर यो मानव शरीरमा यस्तो दाता फैलिएको छ कि यसले कोरोना भाइरसको प्रभाव कम गर्न मद्दत गर्दछ । कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईंको नाक, घाँटी र फोक्सोका कोषहरू घरहरूको लाम जस्ता छन् ।

अब एक चोटि भाइरस तिनीहरूमा प्रवेश गरेपछि, यसले ढोका खुला राख्न सक्छ । यसरी अन्य भाइरसहरूका लागि ढोका खोल्न वा अन्यथा यसले तपाईंको शरीरमा ढोका बन्द गरेर तपाईंको घर बनाउन सक्दछ ।

इन्फ्लूएन्जा (रुघा र फ्लू) को लागी जिम्मेवार भाइरस एकदम स्वार्थी भाइरस हो । सामान्यतया, यसले मानव शरीरलाई एक्लै संक्रमित गर्छ, जबकि निमोनिया र ब्रोन्काइटिस जस्ता रोगहरूको लागि जिम्मेवार एडेनोभायरस जस्तो भाइरसले अन्य संक्रमणको सम्भावना पनि छोड्छ ।

वैज्ञानिकहरूले निरन्तर अनुगमन गरिरहेका छन्, कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) लागि जिम्मेवार भाइरस सार्स–कोभ–२ कसरी अन्य भाइरसहरूसँग व्यवहार गर्दछ । यो अध्ययन निकै चुनौतीपूर्ण मानिएको छ ।

ग्लासगोमा भाइरस अनुसन्धान केन्द्रको टोलीले एक संरचना र कोशिका सिर्जना गर्नको लागी प्रयोग गर्न मानव श्वसन प्रणाली विकास गरेको छ । वैज्ञानिकहरूले यसलाई संक्रमित गर्यो सार्स–कोभ–२ भाइरसको लागि जिम्मेवार राइनो भाइरसलाई सामान्य चिसोका लागि जिम्मेवार मानिन्छ ।

यस प्रयोगमा दुबै सार्स–कोभ–२ र राइनो भाइरस एकै समयमा छोडिएको थियो, तर केवल राइलो भाइरस अर्थात रुघाखोकीवाला भाइरस मात्र सफल भयो । यो प्रयोगमा पत्ता लागेको थियो कि यदि राइनो भाइरस संक्रमण पछि पहिलो २४ घण्टामा प्रभावकारी भयो ।

यसमा सार्स–कोभ–२ को प्रभाव पर्ने सम्भावना लगभग छैन । यदि २४ घण्टा पछि पनि सार्स–कोभ–२ भाइरस शरीरमा जान्छ भने राइनो भाइरसले यसलाई बाहिर निकाल्न सक्छ । अनुसन्धान टोलीका एक सदस्य डाक्टर पाब्लो मुरिकाले बीबीसी न्यूजलाई भने, ‘राइनो भाइरसले सार्स–कोभ–२ को लागि कुनै सम्भावना छोड्दैन । यसले यसलाई नराम्ररी धकेल्छ ।’

उनले थप्दै भने, ‘यो प्रयोग धेरै प्रोत्साहनजनक छ किनकि यदि राइनो भाइरसले मानव शरीरमा राम्रो प्रभाव पार्छ भने यसले सार्स–कोभ–२ को संक्रमण रोक्न सक्छ ।’ त्यस्ता प्रयोगहरू र प्रभावहरू विगतमा पनि नदेखिएका होईनन् ।

सन् २००९ मा, युरोपका धेरै ठाउँहरूमा राइनोनिरस संक्रमणको कारण स्वाइन फ्लूबाट जोगिएको विश्वास गरिन्छ । भर्खरको अनुसन्धानले यो पनि देखायो कि राइनो भाइरस संक्रमित कोशिकाहरूले प्रतिरक्षा प्रवर्धन गरिरहेका थिए जसले सार्स–कोभ–२ को संक्रामक सम्भावनालाई कमजोर पार्यो । वैज्ञानिकहरूले टिप्पणी गरे कि राइनो भाइरसको अभावमा कोरोना भाइरस सामान्यतया सक्रिय हुन्छ ।

तर रुघाखोकीपछि पनि मान्छेहरुमा रोक प्रतिरक्षा शक्ति कमजोर हुनसक्छ । डाक्टर पाब्लोले भने, ‘खोप, स्वच्छता र राइनो भाइरससँगै मिलेर उनीहरूले कोरोना भाइरसको प्रभावलाई घटाउन सक्छन तर सबैभन्दा बढी प्रभाव खोपबाट नै हुन्छ ।’

वारविक मेडिकल स्कूलका प्राध्यापक लरेन्स यङ्ग भन्छन्, ‘जाडोसँगै राइनो भाइरसहरू धेरै संक्रामक हुन्छन् ।’ उनले यस अध्ययनले दिएको सुझाव रुघाखोकीको संक्रमणले कोभिड–१९ को संक्रमण घटाउन मद्दत गर्ने भएको भनेका छन् ।

विशेष गरी जाडो र शरद ऋतुमा, जब अधिक व्यक्ति जाडो र चिसोबाट संक्रमित हुन्छन् तब कोरोना संक्रमणको खत्तरा पनि केही कम हुन्छ । यद्यपि यसले हिउँदमा कत्तिको प्रभाव पार्छ, यो अझै निश्चितताका साथ भन्न सक्ने अवस्था छैन ।

कोरोना भाइरस अझै समान छ र महामारीको समयमा दबाइएका ती रोगहरू पनि फेरि फर्केर आउन सक्छन्, जसको बिरूद्ध हाम्रो प्रतिरक्षा कमजोर भएको छ । बेलायतको सार्वजनिक स्वास्थ्यका डाक्टर सुसान हप्किन्सले ‘कडा जाडो’ को चेतावनी दिएकी छन् ।

उनले भनिन्, ‘आउँदो जाडोमा हामी फ्लूको संक्रमण उकालो लागेको देख्न सक्छौं । यस बाहेक, त्यहाँ श्वसन रोग र भाइरसले श्वसन प्रणालीमा आक्रमण गर्ने कुरामा वृद्धि हुन सक्छ ।’
ग्लासगो विश्वविद्यालयको यो अनुसन्धान संक्रामक रोग जर्नलमा प्रकाशित गरिएको छ ।

सम्बन्धित खबरहरु