काठमाडौं । मकर संक्रान्तिले हिन्दु धर्मालम्बीहरूका लागि विशेष महत्व राख्छ । मकर संक्रान्तिमा सूर्यले धनु राशि छोडेर आफ्नो पुत्र शनि, मकर राशिमा प्रवेश गर्दछ ।

त्यस दिनदेखि सूर्यदेवको दक्षिणायनदेखि उत्तरायण दिशासम्मको यात्रा सुरु हुन्छ । त्यसैले मकर संक्रान्तिमा दानको ठूलो महत्त्व हुन्छ । त्यस दिन तिलको दान पनि गरिन्छ ।

दान गर्दा शनिदेव र भगवान सूर्यको आशीर्वाद मिल्ने विश्वास गरिन्छ । ज्योतिषी विनोद भारद्वाजले मकर संक्रान्तिमा तिलको दाना किन गरिन्छ भनेर बताएका छन् ।

ज्योतिषी विनोद भारद्वाजका अनुसार भगवान सूर्यका दुई पत्नी थिए । एकको नाम छाया, अर्कोको नाम संज्ञा थियो । शनिदेव सूर्यदेवकी जेठी पत्नी छायाका छोरा थिए ।

शनिदेवको व्यवहार ठीक थिएन, जसकारण सूर्यदेव धेरै दुःखी थिए । एक दिन सूर्यदेवले शनिदेवलाई छायासहितको घर दिए, जसको नाम कुम्भ थियो । कालचक्रको सिद्धान्त अनुसार ११ औं राशि कुम्भ राशि हो ।

सूर्यदेवले शनिदेवको घर कुम्भ राशिको रूपमा दिएर छुट्याए । सूर्यदेवको यस तरिकाबाट शनिदेव र उनकी आमा छाया सूर्यदेवमाथि क्रोधित भएका थिए ।

उनीहरूले सूर्यदेवलाई कुष्ठरोग हुने श्राप दिए । श्रापको प्रभावले सूर्यदेवलाई कुष्ठरोग भयो । सूर्य भगवानको यो रोगको पीडा देखेर उनकी दोस्रो पत्नी संज्ञाले भगवान यमराजको आराधना गरिन् । संज्ञा देवीको तपस्याबाट प्रसन्न भएर यमराज आए, सूर्यदेवलाई शनिदेव र आमाको श्रापबाट मुक्त गरेका थिए ।

शनिदेवका दुई घर यसरी मिल्दा सूर्यदेव पूर्णतया स्वस्थ भइसकेपछि उनको नजर पूर्णतया कुम्भ राशिमा केन्द्रित हुन्छ । जसकारण कुम्भ राशि आगोको गोला बन्छ, अर्थात् शनिदेवको घर जल्छ ।

त्यसपछि छाया र शनिदेव बिना घर घुम्न थाल्छन् । त्यसपछि सूर्यदेवकी दोस्रो पत्नी संज्ञा आत्मत्यागी बन्छिन्। उनी सूर्यदेवसँग शनिदेव र छायालाई क्षमा गरिदिन आग्रह गर्छिन् । त्यसपछि सूर्य भगवान शनिलाई भेट्न जान्छन् । जब शनिदेवले आफ्ना पिता सूर्यदेवलाई आउँदै गरेको देख्छन्, उनी आफ्नो जलेको घरतिर हेर्छन् ।

उनी घर भित्र पसेपछि एउटा भाँडोमा तिल राखिएको थियो । शनिदेवले आफ्ना पितालाई तिलले स्वागत गर्छन् । त्यसबाट भगवान सूर्यदेव प्रसन्न भएर मकर नामको शनिदेवलाई दोस्रो घर दिन्छन् । समय चक्र सिद्धान्त अनुसार मकर दशौं राशि हो ।

त्यसपछि शनिदेव, मकर र कुम्भमा दुई घर जान्छन् । त्यसैले सूर्यदेव आफ्नो पुत्र अर्थात् मकर राशिको पहिलो घरमा प्रवेश गर्दा त्यसलाई मकर संक्रान्ति भनिन्छ ।

तिल दान गर्नु शुभ मानिन्छ, त्यसैले मकर संक्रान्तिका दिन पूजा, यज्ञ र दान बाहेक भोजनमा तिलको प्रयोग गर्ने भक्तजनप्रति सूर्यदेव प्रसन्न भई सुखको आशीर्वाद प्रदान गर्ने र समृद्धि दिने जनविश्वास रहेको छ । सोही कारणले गर्दा मकर संक्रान्तिमा तिल दान गर्नु र खानामा प्रयोग गर्नु शुभ मानिन्छ ।

 

सम्बन्धित खबरहरु