जनबोली न्यूज नेटवर्क
काठमाडौं । बेलायती टेलिभिजन प्रस्तोता (टिभी स्टार) एमिली अटाकलाई हरेक दिन सयौं अश्लील तस्बिर र सन्देशहरू आउँछन् । यसो गर्ने पुरुषहरूलाई के कुराले उत्प्रेरित गर्छ र तिनीहरूलाई रोक्न के गर्न सकिन्छ भनेर उनी सोध्छिन् ? TV star Emily Atack is sent hundreds of explicit pictures and messages every day. She asks what motivates the men who do this and what can be done to stop them?
हरेक बिहान जब उनी उठ्छिन्, एमिलीले नग्न मानिसको तस्बिर देख्नुपर्छ, जसलाई उनले पठाउन भनेकी थिइनन् । ३३ वर्षीया एमिलीलाई दैनिक सयौँ पटक नग्न तस्बिरहरू देख्न बाध्य पारिन्छ ।
तर सडकमा होइन अनलाइनमा देखाउँछन् । उनका अनुसार यो अपमानको अन्तिम रुप हो । उनले भनिन्, ‘यो उनीहरूका निम्ति जाने अन्तिम ठाउँ हो, मलाई लाग्छ तिनीहरू सोच्छन् की तिमी सहज पहुँचमा छौ र यसका लागि तयार छौँ ।’
यस विषयमा बीबीसीका लागि वृत्तचित्र बनाएकी एमिलीले आफ्नो सामाजिक सञ्जालमा वर्षौंदेखि अश्लील सन्देशहरू प्राप्त गरिरहेको बताइन् । तर लकडाउनमा त्यसको मात्रा तीव्र भयो । कोभिड महामारीको समयमा यौनिक रूपमा आफूमाथि थप आक्रमण भएको उनको बुझाई रहेको छ ।
उनी भन्छिन्, ‘मलाई यस कुराले विस्तारै–विस्तारै कमजोर बनाइरहे जस्तो अनुभव हुन थाल्यो ।’ जब उनी लोकप्रिय च्यानल ४ को कमिङ अफ एज कमेडी द इनबेटवीनर्समा चार्लोट हिन्चक्लिफको भूमिकामा देखिएकी थिइन्, तब एमिली १७ वर्षकी थिइन् ।
एमिली भन्छिन्, ‘उनी स्कूलमा लोकप्रिय केटी थिइन् । समस्या यो हो, हो, यो एक काल्पनिक चरित्र हो, तर स्पष्ट रूपमा मानिसहरूले तपाईंको पात्रहरूसँग जोड्छन् ।’
दोषको भावना
एमिलीका अनुसार उनले सानैमा पनि केही पुरुषहरूबाट अनावश्यक ध्यान प्राप्त गर्न थालेकी थिइन् । उनको सुरक्षाका लागि प्रियजनहरूले एमिलीलाई केही व्यवहारहरू नै परिवर्तन गर्न सल्लाह दिन्थे । जस्तो, शृङ्गार नगर्न वा विद्यालयमा स्कर्ट नलगाउन भन्ने गरिएको थियो ।
उनले भनिन्, ‘तपाईंलाई माया गर्नेहरूले स्थितिलाई नियन्त्रणमा लिन सक्नु भनेको तपाईंलाई परिवर्तन गरेर नै हो भन्ने हुन्छ । त्यसले अन्यत्रै लैजान्छ, त्यसैले मैले आफैभित्र हेर्न थालेँ । त्यसकै कारण पूरा जीवन मैले आफूलाई मात्र दोष दिइरहेँ ।’ उनले थप्दै भनिन्, ‘यो धेरै नियन्त्रण बाहिर छ, तपाईंलाई माया गर्नेहरूले यसलाई नियन्त्रण गर्न सक्ने एक मात्र तरिका भनेको तपाईलाई परिवर्तन गर्नु हो । त्यो सबै कतै जान्छ, त्यसैले मैले भित्रतिर हेर्न थाले । मेरो सम्पूर्ण जीवन मैले त्यसको कारणले आफैलाई दोष दिए ।’
एमिलीले आफ्नो वयस्क जीवनमा आत्मदोषको भावना राखिन् । उनी भन्छिन्, ‘म यी सबै कुराको बारेमा धेरै डराउँछु, किनभने मैले इन्स्टाग्राममा बिकिनी लगाएका फोटोहरू राख्छु, म मेरो शोहरूमा यौनको बारेमा कुरा गर्छु, मुखर र जिस्कने प्रकृतिकी छु ।’ उनका अनुसार मानिसहरूले भन्नेछन्, ‘तर पाईंले नकारात्मक आकर्षण खोजिरहनु भएको छ, तपाईं के आशा गर्नुहुन्छ ?’ यसबाट बच्न एमिलीले सधैँ हास्य भावलाई आफ्नो रक्षात्मक शैलीका रूपमा प्रयोग गरेकी छन् ।
उनले प्रश्न गर्दै भनिन्, ‘तिमी त्यहाँ बसेर जान्छौ, के यो मेरो गल्ती हो ? के यो केहि त्यस्तो चीज हो, जुन म त्यहाँ राख्दैछु ?’ एमिली, सधैं हास्यलाई रक्षा संयन्त्रको रूपमा प्रयोग गर्थिन्, तर अब हास्यास्पद नरहेको उनको बुझाई रहेको छ । उनी भन्छिन्, ‘यदि हामीले वास्तवमा यसको गम्भीरतालाई हेर्छौं भने, युवा केटीहरू इन्स्टाग्राममा यस प्रकारका सन्देशहरू प्राप्त गरिरहेका छन् । यदि यो तिम्री छोरी, भान्जी हुन्थ्यो भने के हुन्थ्यो ? मजाक सकिएपछि यो अझ गम्भीर छलफलको विषय हो ।’
२०२० को अनुसन्धानले १२–१८ वर्ष उमेरका ७६ प्रतिशत केटीहरूलाई केटा वा पुरुषहरूको अनावश्यक नग्न तस्बिरहरू पठाएको पत्ता बताएको थियो । सामान्यतया त्यसलाई डिक पिक्स भनिन्छ । जब एमिलीले केही माध्यमिक विद्यालयका केटीहरूसँग कुरा गरिन्, उनी छक्क परिन् ।
उनीहरू सबैले अनलाइन यौन सन्देशहरू पाएको बताएका थिए । उनी भन्छिन्, ‘मलाई सबैभन्दा आश्चर्यमा पारेको कुरा चाहिँ ती किशोरीहरूले विद्यालयकै केटाहरू सीमाबाहिर गएर त्यसो गरेका हुन् भन्लान् भन्ने लागेको थियो । तर अनलाइनमा त्यसो गर्नेहरू जेठो उमेर समूहका मानिसहरू थिए ।’
आफै बुझाउनुहोस्
एमिलीले आफ्नो सामाजिक सञ्जालमा एक पोस्ट राखिन् जसले उनलाई श्लील सन्देश पठाउने पुरुषहरूलाई तिमीहरू किन यस्तो गर्छौ भनेर व्याख्या गर्न भनेकी थिइन् । उनले कुनै जवाफ पाइनन् । उनी भन्छिन्, ‘ती मानिसहरूले आफ्नो जीवन नै मलाई दुर्व्यवहारयुक्त कुरा गर्नमा खर्चँदै सबैभन्दा नराम्रा कुराहरू गरेका छन् र पनि म जवाफ दिएर–मैले तपाईंको कुरा सुन्न चाहन्छु, कुरा गरौँ भनिरहेको छु, त्यै पनि केही आउँदैन ।
तर मलाई त्यस्तो दुर्व्यवहार भोगेका थुप्रै महिलाहरूले आफ्नो अनुभवहरूका बारेमा भने बताएका छन् ।’ एमिलीले आफ्ना आमाबाबुसँग यस अनलाइन दुर्व्यवहारको बारेमा पहिले कहिल्यै कुरा गरेकी थिइनन् । छोरीको कुरा सुनेर आमा, हास्य कलाकार केट रोबिन्स धेरै दुखी भइन् ।
उनी आफ्नी छोरीमा पर्ने मनोवैज्ञानिक प्रभाव र शारीरिक सुरक्षाको बारेमा चिन्तित छिन् । यद्यपि ती सन्देशहरू एउटै व्यक्तिबाट नभई धेरै फरक पुरुषहरूबाट आएका थिए । तर एमिलीका बुबा, किथ एक व्यक्तित्वबाट अश्लील सन्देशहरू आए जस्तो मान्छन् ।
ती व्यक्तिहरूको विशेषताहरू बारे थप बुझ्न एमिलीले सीधै दुई जना पुरुषहरूलाई सन्देश पठाइन् । उनले तिनीहरूलाई किन नियमित रूपमा आफ्नो अश्लील सन्देश पठाएको भन्दै प्रश्न गरिन् । एमिलीको सन्देश पढेपछि एक जनाले तुरुन्तै एमिलीलाई ब्लक गर्यो, जबकि अर्कोले उनलाई दोष दिँदै जवाफ दियो, जसमा उनले एमिली चर्चित भएका कारण उनको ध्यान तान्नका लागि यस्तो कार्य गरेको जवाफ फर्काए ।
एमिलीले ती मानिसहरूको मानसिकता बुझ्ने प्रयास गर्न रिक्लेम दिज स्ट्रीट्सका सह–संस्थापक जेमी क्लिङ्लरसँग कुरा गरेकी छिन् । जेमीले सबैभन्दा पहिले अनलाइनमा नग्न तस्बिर, बलात्कार र ज्यान मार्ने धम्की पाउन थालेको भनेको सारा इभअर्डको हत्यापछि एक जागरण कार्यक्रम सञ्चालन गरेपछि हो । उनले भनिन्, ‘यो दुर्व्यवहार हामीले के लगाउँछौँ भन्नेबारे होइन, यो हामीले के गर्छौँ भन्नेबारे पनि होइन ।
यो तिनीहरूले तपाईंलाई चुप लगाउने र नियन्त्रणमा राख्ने अनि तपाईं उनीहरूको अधिनमा हो भनेर अनुभव गराउन खोज्ने चाहनाको परिणाम हो ।’ प्राध्यापक जेन मोन्कटन–स्मिथको अनुसन्धान, हत्या रोकथाममा केन्द्रित छ । त्यस्तो कार्य जसले अर्को व्यक्तिको मृत्यु निम्त्याउँछ । उनी भन्छिन् कि महिला विरुद्धको हिंसाका ढाँचाहरू सानो देखिने देखि गम्भीर यौन दुर्व्यवहारसम्मका हुन्छन् ।
सोही कारणले गर्दा, उनी सधैं अनलाइन दुर्व्यवहारको बारेमा प्रहरीकहाँ उजुरी गर्न अनुरोध गर्छिन्, ताकि व्यक्तिको नाम अभिलेखमा राख्न सकियोस् । मोन्कटन–स्मिथले एमिलीलाई भने, ‘बलात्कार सामान्यस्तरको अपराध होइन, मानिसको हत्या सामान्यस्तरको अपराध होइन ।
स्थितिले गम्भीर अवस्थामा पुग्नु अघि त्यसका विभिन्न सङ्केत, व्यवहार र प्रवृत्तिहरू देखिने गर्छन्, तर प्राय: त्यस्ता सङ्केत र गलत प्रवृत्तिहरूको प्रतिरक्षा गर्ने गरिन्छ, माफी माग्ने गरिन्छ, र त्यस्को औचित्य पुष्टी गर्ने प्रयास गरिन्छ र दोष पीडितकै पनि हो की भन्ने देखाउन खोजिन्छ ।’
व्यवहार परिवर्तन
तिनीहरूको कुराकानी पछि, एमिलीले प्रहरीलाई अनलाइन दुर्व्यवहारबारे उजुरी गरिन् तर । आफ्नो भोगाइबारे बताइरहँदा अनपेक्षित रूपमा आफू विचलित हुन पुगेको अनुभव पनि उनलाई भयो । एक प्रहरी अधिकारीका अनुसार यदि अन्य व्यक्तिहरूले दुर्व्यवहारको गुनासो गरे भने सम्भवत: पुरुषहरूलाई पत्ता लगाउन सकिन्छ ।
यदि कुनै व्यक्तिको व्यवहार निरन्तर पछ्याएर दु:खदिने प्रकृतिको छ भने कारबाही पनि गर्न सकिन्छ । तर ती प्रहरी अधिकारीहरूबाट छुट्टिएपछि उनले के आफूले साँच्चिकै कोही पक्राउ परुन् भन्ने चाहेको हो त भन्ने द्विविधामा परेको कुरा पनि बताइन् । उनले भनिन्, ‘मैले उनीहरूले आफूहरूले गल्ती गरेको हो भन्ने महसुस गरून् भन्ने मात्र चाहेकी थिएँ, जसले गर्दा म यो सबैबाट पार पाउन सक्ने थिएँ ।’
२०२१ मा, एमिलीले संसदमा आफ्नो दुर्व्यवहारको अनुभव साझा गर्दै एउटा भाषण दिइन् । अनलाइन सुरक्षा विधेयकमा नयाँ साइबर फ्ल्यासिङ अपराध समावेश छ जसमा अधिकतम दुई वर्षको जेल सजाय हुन सक्छ । विधेयक तल्लो संसदका सदस्यहरूले अनुमोदन गरे, अब लर्ड्स (उपल्लो संसद) मार्फत जानेछ । तर एमिलीले यसका लागि अभियान भन्दा पनि कानून परिवर्तन नै सही समाधान हुने बताइन् ।
अनलाइन सुरक्षा अभियानकर्ता सेई अकिवोवोले पनि यसलाई रोक्न कानूनले मद्दत गर्न सक्ने बताउँछन् । शिक्षाले पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ, साथै सामाजिक मान्यताहरू परिवर्तन गर्दछ । उनले भनिन्, ‘हामीले एक कदम पछाडि हटेर यसको स्रोत कहाँ छ ? भनी सोच्नुपर्छ । र यो पुरुषहरूको व्यवहार परिवर्तनसँग सम्बन्धित कुरा हो । यो स्वस्थ सम्बन्ध के हो भनेर उनीहरूलाई बुझाउने कुरा हो । यो पूर्वस्वीकृति के हो भनेर उनीहरूलाई बुझाउने कुरा हो ।’
महिला विरुद्ध हिंसा अन्त्य गर्ने समूहकी निर्देशक एन्ड्रिया साइमन पनि समाजले महिलामाथिको दोषारोपणबाट टाढा जानुपर्छ भन्ने कुरा सहमत छिन् । उनी थप्छिन्, ‘सबै कुरा महिला र उनको व्यवहारमा केन्द्रित छ र यो परिवर्तन गर्नु ठूलो कुरा हो ।’ एमिली, अनलाइन दुर्व्यवहारको सामना गर्नु आफ्ना लागि अहिलेसम्मको सबैभन्दा कठिन चीजहरू मध्ये एक बताउँछिन् । यस क्रममा उनले पुराना खराब अनुभवको मानसिक असरसँग जुझ्न मनोवैज्ञानिक परामर्शहरू पनि लिइन् ।
उनी भन्छिन्, ‘मैले भोगेका चीजहरू, जुन मैले मेरो सम्पूर्ण जीवनलाई सामान्य बनाएको छु, जति धेरै म तिनीहरूको बारेमा कुरा गर्छु, त्यति नै मलाई महसुस हुन्छ कि त्यसबेला वा आज मैले ति कुराहरूको सामना गर्नुपर्दैनथ्यो ।
म अझै यो सिक्दैछु, अझै पनि आफैमा काम गर्दैछु र म सधैं जारी राख्नेछु ।’उनले थप्दै भनिन्, ‘म जे गरिरहेको छु त्यो परिवर्तन गर्दिन किनभने म सधैं यौन उत्पीडनमा परेको छु । परिवर्तन हुनुपर्ने हाम्रो व्यवहार होइन, उनीहरूको हो । मैले आफूलाई दोष दिनु हुँदैन ।’