वनक्वाइन (OneCoin) नामक ठूलो क्रिप्टोकरेन्सी पिरामिड योजनाकी नाइके रुजा इग्नाटोभा, जसलाई “क्रिप्टोक्वीन” पनि भनिन्छ, लगानीकर्ताहरूलाई ४ अर्ब डलरभन्दा बढी ठगी गरेर अझै फरार छिन्। एफबीआईले हालसालै उनलाई पक्राउ गर्न मद्दत पुग्ने जानकारीका लागि ५० लाख डलर (आजको विनिमय दरअनुसार लगभग ७० करोड ९० लाख नेपाली रुपैयाँ) सम्मको पुरस्कार प्रस्ताव गरेर आफ्नो प्रयासलाई तीव्रता दिएको छ। बुल्गेरियामा जन्मेकी जर्मन नागरिक इग्नाटोभा सन् २०१७ मा अमेरिकी संघीय वारेन्ट जारी भएपछि बेपत्ता भएकी थिइन्। यो अद्यावधिक लेखले यस मामिलामा भएका नवीनतम विकासहरू पत्ता लगाउँछ र नेपाल, लगायत अन्य देशहरूमा यस्ता घोटालाहरूको लागि किन उच्च जोखिम छ भन्ने बारे जानकारी दिन्छ।
वनक्वाइन योजना र इग्नाटोभाको बेपत्ता
इग्नाटोभा र उनको साझेदारले २०१४ मा वनक्वाइन सुरु गरेका थिए, जसलाई बहु-स्तरीय मार्केटिङ संरचना मार्फत नयाँ भर्चुअल मुद्राको रूपमा आक्रामक रूपमा बजारमा ल्याइयो। लगानीकर्ताहरूलाई नयाँ सदस्यहरू भर्ती गरे बापत उच्च प्रतिफलको प्रलोभन देखाइएको थियो। यद्यपि, वनक्वाइन एउटा नक्कली योजना थियो, जसमा वास्तविक ब्लकचेन थिएन र यसको मूल्य कम्पनीले आन्तरिक रूपमा निर्धारण गर्दथ्यो। वारेन्ट जारी भएपछि, इग्नाटोभा अक्टोबर २०१७ मा बुल्गेरियाको सोफियाबाट एथेन्स, ग्रीससम्म उडेकी थिइन् र त्यसबेलादेखि सार्वजनिक रूपमा देखिएकी छैनन्। एफबीआईले शंका गरेको छ कि उनले आफ्नो रूप परिवर्तन गर्न प्लास्टिक सर्जरी गराएकी हुन सक्छिन्।
अनुसन्धान र संगठित अपराधसँगको सम्बन्ध
जून २०२४ मा, बीबीसीको एउटा अनुसन्धानले इग्नाटोभाको बुल्गेरियाली अन्डरवर्ल्ड र एक संदिग्ध संगठित अपराध प्रमुखसँग सम्भावित सम्बन्धहरू पत्ता लगायो। अनुसन्धानले आरोप लगाएको थियो कि एक प्रमुख लागूऔषध तस्कर उनको सुरक्षाको जिम्मामा थिए र उनको बेपत्तामा संलग्न हुन सक्छन्, कसै-कसैले त उनलाई मारिएको पनि अनुमान गरेका छन्। यद्यपि, एफबीआईले आधिकारिक रूपमा यी रिपोर्टहरू पुष्टि गरेको छैन, र इग्नाटोभा अझै पनि उनीहरूको “दस सबैभन्दा बढी चाहिएका भगौडाहरू” को सूचीमा छिन्। अधिकारीहरू विश्वास गर्छन् कि उनले नक्कली राहदानी प्रयोग गरिरहेकी हुन सक्छिन् र ग्रीस, रूस र संयुक्त अरब इमिरेट्सजस्ता देशहरूमा उनको सम्बन्ध हुन सक्छ।
क्रिप्टो घोटालाहरूको विश्वव्यापी खतरा र नेपालको सन्दर्भ
इग्नाटोभाको मामिलाले अनियमित क्रिप्टोकरेन्सी योजनाहरूको खतराहरूको बारेमा गम्भीर चेतावनी दिन्छ। जब उनको योजना सञ्चालनमा थियो, यसले विश्वभरका लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्यो। नेपालमा, यस्ता अनलाइन वित्तीय ठगीको खतरा विशेष रूपमा सान्दर्भिक छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले ठगीको उच्च जोखिम र स्वदेशी पुँजीको अवैध बहिर्वाहका कारण क्रिप्टोकरेन्सी, नेटवर्क मार्केटिङ र हाइपरफन्ड लगायत सबै भर्चुअल मुद्राहरूलाई स्पष्ट रूपमा प्रतिबन्ध लगाएको छ। यसका बावजुद, नेपालीहरूले अनलाइन ठगीमा ठूलो मात्रामा गुमाएको रिपोर्ट गरिएको छ।
- उच्च जोखिमयुक्त वातावरण: क्रिप्टो घोटालाहरूको विश्वव्यापी प्रकृति, जुन प्रायः अनलाइन प्लेटफर्महरूद्वारा सहज बनाइन्छ, तिनीहरूलाई सीमाविहीन खतरा बनाउँछ। नेपालजस्ता विकासोन्मुख देशहरू सीमित वित्तीय साक्षरता र छिटो धनी हुने प्रलोभनको संयोजनका कारण विशेष रूपमा जोखिममा पर्न सक्छन्।
- लगानीकर्ता संरक्षण: युरोपेली संघको मार्केट्स इन क्रिप्टो-एसेट्स रेगुलेसन (MiCA) उपभोक्ताहरूलाई सुरक्षित राख्न र बजारको अखण्डता सुनिश्चित गर्न २०२३ मा लागू भयो। यसले नियामक ढाँचाहरूले कसरी लगानीकर्ताहरूलाई मद्दत गर्न सक्छन् भन्ने कुराको झलक दिन्छ, जुन भविष्यमा नेपालजस्ता देशहरूलाई फाइदाजनक हुन सक्छ।
वित्तीय ठगी विरुद्ध सतर्क रहनुहोस्
“क्रिप्टोक्वीन” को बेपत्ता उच्च जोखिमयुक्त लगानीमा रुचि राख्ने जो कोहीका लागि पनि एउटा cautionary tale हो। न्यूनतम जोखिममा अत्यधिक प्रतिफलको प्रतिज्ञा पिरामिड वा पोन्जी योजनाको क्लासिक विशेषता हो। एफबीआईको ७० करोड ९० लाख नेपाली रुपैयाँको पुरस्कारले देखाएझैं, अधिकारीहरू इग्नाटोभाजस्ता अपराधीहरूलाई न्यायको दायरामा ल्याउन कटिबद्ध छन्। नेपालजस्ता क्षेत्रहरूमा, जहाँ यस्ता गतिविधिहरू अवैध छन्, व्यक्तिहरूले जोखिमहरूबारे सचेत रहनु र अवैध क्रिप्टो योजनाहरूबाट बच्नु महत्त्वपूर्ण छ।
प्रकाशित मिति : २०८२ कार्तिक २९ गते शुक्रवार
